Als de temperatuur deze winter onder de -10°C daalt, kunnen duizenden huishoudens in Groningen, Drenthe en andere provincies plotseling zonder stroom zitten. Enexis Netbeheer, de op één na grootste netbeheerder van Nederland, heeft een ongewoon harde waarschuwing uitgebracht: bij extreme vorst zijn tijdelijke stroomuitval van enkele uren mogelijk in 22 specifieke gebieden. Het is geen dreiging uit de lucht, maar het gevolg van een langzaam opbouwende crisis — en het is iets wat elk gezin in deze regio’s direct kan beïnvloeden. De kritieke uren? Tussen 7:00 en 10:00 ‘s ochtends, en tussen 16:00 en 21:00 ‘s avonds. Dan draaien alle elektrische verwarmingssystemen, de kookplaat, de wasmachine en de laadpaal voor de elektrische auto tegelijk. En dat, zegt Maarten Noom, directeur Assetmanagement bij Enexis, kan het netwerk tot het breken brengen.

Waarom nu? En waar precies?

Het probleem is niet nieuw, maar het wordt steeds acuut. Sinds de gasfase-out in Groningen, waar duizenden huishoudens overgaan op elektrische verwarming, is de vraag naar stroom in het noorden explosief gestegen. Daar komt bij dat het aantal elektrische auto’s in Drenthe en Overijssel de afgelopen drie jaar met 40% is toegenomen — en de meeste mensen laden hun auto’s ‘s avonds, precies op het moment dat de verwarming op volle kracht werkt. Tegelijkertijd produceert zonlicht in de middag, maar dat is precies wanneer de meeste mensen niet thuis zijn. Het resultaat? Een kloof tussen aanbod en vraag die groeit als een sneeuwbal.

Op 6 oktober 2025 maakte Enexis bekend dat er negen nieuwe knelpunten zijn ontdekt: bij stations als Eemshaven Oost, Hoogeveen, Maarheeze, Oss, Uden, Vierverlaten en Weiwerd. Dat brengt het totaal op 22 kritische locaties. In deze gebieden staan bedrijven die een nieuwe aansluiting willen — bijvoorbeeld voor een elektrische vrachtwagenpark of een datacenter — op een wachtlijst. Sommige zijn al jaren aan het wachten. Enexis heeft de capaciteit van het middenspanningsnet (de ‘tweede laag’ van het netwerk) al volledig uitgeput in meerdere gebieden.

Hoe reageert Enexis? En wat kun je zelf doen?

De netbeheerder heeft geen keus: ze moeten nu actie ondernemen — en wel snel. Ze hebben drie maatregelen opgezet. Ten eerste: congestiemanagement. Bedrijven die hun stroomverbruik tijdens piekuren verlagen, krijgen geld terug. Ten tweede: ze schakelen storingsreserves in. Dat zijn reservekrachten die normaal alleen worden gebruikt bij defecten of onderhoud — nu worden ze op voorraad gehouden voor het geval de netwerken overbelast raken. Ten derde: ze passen de beheerprotocollen aan, zodat het netwerk intelligenter reageert op pieken.

Maar het grootste deel van de oplossing ligt bij jou. Enexis vraagt duidelijk: laad je auto ‘s nachts. Niet tussen 18:00 en 20:00, maar tussen 22:00 en 6:00. Gebruik de wasmachine en de afwasmachine in de middag. Vermijd het tegelijkertijd aanzetten van de inductiekookplaat en de elektrische verwarming. Dat klinkt als een klein verzoek, maar als duizenden mensen dit doen, kan het het verschil maken tussen een kort stroomuitval — en een daglang uitval in een hele wijk.

Waarom is dit geen tijdelijk probleem?

Deze winter is slechts een voorspel. Enexis Netbeheer benadrukt: “Het stroomnet de komende jaren vaker onder druk zal staan.” De energietransitie is geen keuze, maar een feit. Elke nieuwe elektrische verwarming, elke nieuwe laadpaal, elke nieuwe zonnepaneleninstallatie — ze verhogen de druk. En de huidige infrastructuur is gemaakt voor een tijd waarin gas de hoofdbron was, niet elektriciteit.

In Overijssel en Noord-Brabant zijn al vier stations overgegaan van fase 1a (onderzoek) naar fase 2 (rood op de capaciteitskaart). Dat betekent: de huidige maatregelen zijn onvoldoende. De wachtlijsten groeien. In sommige delen van Groningen, zoals Eemshaven Oost en Weiwerd, is Enexis wel een beetje teruggetrokken — ze hebben onderzoek naar knelpunten ingetrokken — maar dat betekent niet dat er meer capaciteit is. De onderliggende middenspanningsnetten zijn nog steeds vol.

Wat komt er aan? De lange termijn

De oplossing ligt niet in betere kabels, maar in slimme opslag. Daarom lanceert Enexis het Joule4Joule-project: vier pilotprojecten waarbij wijkgebieden worden uitgerust met lokale energieopslag. Denk aan batterijen in de straat, die overdag de overtollige zonne-energie opslaan — en die ‘s avonds weer afgeven aan huishoudens, verwarmingssystemen en laadpalen. Het is als een mini-gridsysteem, met eigen energiebalans. De eerste piloot loopt in het dorpje Loppersum, in Groningen. Als het werkt, wordt het uitgebreid naar andere dorpen.

Het is geen snelle fix. Maar het is de enige manier om de transitie te maken zonder dat we elke winter weer voor een stroomuitval staan. Enexis weet: ze kunnen niet meer kabels leggen dan de grond toelaat. Dus moeten ze slimmer worden. En de burgers ook.

Wat gebeurt er als niets helpt?

In het ergste geval — als alle maatregelen falen en de temperatuur onder de -15°C daalt — kan Enexis gedwongen zijn om selectief te ontkoppelen. Dat betekent: een straat, een wijk, een klein dorp. De stroom wordt tijdelijk afgesloten, meestal voor enkele uren. Niet als straf, maar als noodmaatregel om te voorkomen dat het hele netwerk instort. En dat zou dan gebeuren op het moment dat het het hardst nodig is: ‘s avonds, als het koud is, als de kinderen thuiskomen en de verwarming aan staat.

De kans is klein, maar niet nul. En dat is precies waarom de waarschuwing zo serieus is.